کرامپ عضلانی یکی از مشکلات شایع میان ورزشکاران می باشد. هر چند علت ایجاد آن هنوز بطور دقیق مشخص نیست اما می‌تواند در اثر عوامل مختلفی مانند بهم خوردن تعادل بین آب و الکترولیت ها در بدن، تغییر در پاسخ های عصبی- عضلانی و همچنین خستگی مفرط عضلات ایجاد شود. شدت و الگوی زمانی این کرامپ ها متغیر می باشد اما عمدتا به شکل انقباض های غیرارادی، ناگهانی و دردناک بوده که بیشتر در عضلات درگیر در فعالیت های فیزیکی، حین یا کمی پس از ورزش بروز می کند.

در برخی موارد کرامپ و یا دردهای عضلانی می توانند ناشی از عارضه برخی داروها همچون برخی داروهای قلبی عروقی، کاهنده چربی خون، ادرارآور، مسکن ها و برخی داروهای اعصاب و روان باشند که باید از عوارض عضلانی ناشی از ورزش افتراق داده شوند. همچنین وجود علائمی همچون سرگیجه، تهوع، استفراغ شدید و تیره شدن رنگ ادرار همزمان با درگیری های عضلانی نیاز به بررسی های جدی تری و مراجعه به پزشک دارد.

در حال حاضر شواهد قوی مبنی بر اینکه استفاده از مکمل های منیزیم و کلسیم می توانند نقش پیشگیرانه در کرامپ های عضلانی ناشی از ورزش داشته باشند وجود ندارد، مگر در افرادی که از قبل کمبود تغذیه ای داشته باشند. همچنین در مواردی که کمبود شدید وجود داشته باشد جایگزین کردن آب و الکترولیت از دست رفته می تواند موثر باشد.

افزایش تدریجی شدت حرکات ورزشی در شروع فعالیت، و همچنین حرکات کششی غیر فعال و آرام و کمپرس از جمله راهکار های موثر در پیشگیری و مدیریت این درگیری های عضلانی می باشند.

به منظور کاهش درد ثانویه به آسیب و در خصوصا صورت وجود التهاب عضلانی همزمان، فرآورده های موضعی متعددی در داروخانه‌ها وجود دارند. ژل‌های ضدالتهاب مانند دیکلوفناک، پیروکسیکام و ایبوپروفن با مهار التهاب و درد می توانند تا حدی در مدیریت علائم موثر باشند هر چند نقش درمانی مستقیمی در کرامپ های عضلانی ندارند.

با وجود آنکه عمده عوارض این دسته دارویی محدود به عوارض پوستی موضعی می باشد اما امکان بروز عوارض سیستمیک مانند عوارض قلبی، گوارشی و کلیوی، بصورت محدود در صورت استفاده گسترده از فرآورده در سطح وسیع از پوست بصورت طولانی مدت وجود دارد. از طرفی پوشاندن محل استفاده از این فرآورده ها با باند یا پوشش پلاستیکی به دلیل اثر بر جذب دارو بدون مشورت با پزشک یا داروساز توصیه نمی شود.

برخی فرآورده های موضعی حاوی منتول، تیمول، عصاره فلفل، رزماری و یا سایر ترکیبات گیاهی، با اثر نسبتا سریع از طریق ایجاد سرما و گرما در موضع، اثر بر واسطه های انتقال درد، افزایش گردش خون از طریق اتساع عروقی و مهار هدایت سیگنال های درد موجب کاهش درد می شوند.

در این فراورده ها با توجه به احتمال واکنش های حساسیتی به برخی اجرا فرآورده، توصیه بر آن است که قبل از استفاده از این فرآورده ها ابتدا مقدار کمی از آن را در ناحیه داخلی ساعد یا نزدیک به مچ دست مالیده شود و در صورت عدم مشاهده علائم حساسیت جدی پوستی مانند قرمزی، سوزش، خارش یا بثورات جلدی بعد از 12 الی 24 ساعت، مصرف دارو برای مدت توصیه شده آغاز شود.

فرآورده های موضعی، لازم است تنها روی پوست سالم و تمیز استعمال شود و از تماس آن با چشم، مخاط دهان، نواحی بریده شده پوست و زخم باز جلوگیری شود.  

 جمع بندی: در برخی افراد، گرفتگی مکرر عضلات می‌تواند نشانه‌ای از عوارض جانبی دارویی و یا آسیب های جدی باشد و این موارد نیازمند پیگیری و مراجعه به پزشک و یا داروساز دارد. اصلاح کمبودهای تغذیه ای در زمینه الکترولیت ها شامل کلسیم، منیزیم و همچنین سطح ویتامین دی، می تواند در پیشگیری از درگیری های عضلانی موثر باشد. از طرفی آگاهی از داروها و نحوه استفاده صحیح از فرآورده‌های موضعی، موجب اثربخشی بیشتر و پرهیز از عوارض جانبی احتمالی می شود.

دکتر رامین انصاری، متخصص داروسازی بالینی دانشکده داروسازی، دانشگاه علوم پزشکی شیراز