دانشکده داروسازی دانشگاه علوم پزشکی شیراز؛
خطاهای شایع آنتی‌بیوتیکی در داروخانه‌ها؛ نگهداری اشتباه سوسپانسیون‌ها
به گزارش روابط عمومی دانشکده داروسازی شیراز، در ادامه مجموعه گفت‌وگوهای «دانستنی‌های دارویی برای خانواده‌ها»، این بار موضوع گفت‌وگو به یکی از خطاهای شایع و کمتر شناخته‌شده در مصرف آنتی‌بیوتیک‌های خوراکی اختصاص یافت؛ مسئله‌ای که به ظاهر ساده است اما می‌تواند اثر درمانی دارو را به‌طور جدی تحت تأثیر قرار دهد: نگهداری نادرست سوسپانسیونهای آنتی‌بیوتیکی پس از تهیه.
در این گفت‌وگو، دکتر رامین انصاری، متخصص داروسازی بالینی دانشکده داروسازی دانشگاه علوم پزشکی شیراز، درباره اصول نگهداری صحیح این داروها و پیامدهای خطاهای رایج توضیحاتی ارائه داد.
دکتر انصاری در آغاز گفت‌وگو با اشاره به اهمیت فرم سوسپانسیون‌ها گفت:
«سوسپانسیونهای دارویی از رایج‌ترین اشکال دارویی برای کودکان و بیمارانی هستند که توانایی بلع قرص یا کپسول را ندارند. پایداری این داروها وابسته به عواملی مانند دما، نوع حلال، pH و ویژگی‌های شیمیایی فرمولاسیون است. به همین دلیل است که رعایت اصول آماده‌سازی و نگهداری صحیح، هم به اثربخشی دارو کمک می‌کند و هم از بروز مقاومت میکروبی پیشگیری خواهد کرد.»
در ادامه این گفت‌وگو و در پاسخ به اینکه چرا نگهداری صحیح این داروها اهمیت دارد، دکتر انصاری توضیح داد:
«پس از آماده‌سازی پودر با آب جوشیده سرد، پایداری دارو کاهش پیدا می‌کند و معمولاً بین ۷ تا ۱۴ روز قابل مصرف است. اگر شرایط نگهداری رعایت نشود، اثربخشی درمان کاهش می‌یابد و حتی احتمال بروز عوارض جانبی نیز افزایش پیدا می‌کند.»
او افزود:
«گاهی والدین دارویی را که باید در یخچال باشد در دمای اتاق می‌گذارند و برعکس. هر دو حالت می‌تواند موجب ناپایداری و کاهش اثر درمانی دارو شود.»
در بخش دیگری از این گفت‌وگو، دکتر انصاری درباره اینکه کدام سوسپانسیون‌ها باید در یخچال نگهداری شوند، گفت:
«مطالعه بروشور یا برچسب دارو همیشه ضروری است، زیرا ممکن است شرایط نگهداری با توجه به برند یا فرمولاسیون متفاوت باشد. با این حال، به طور کلی سوسپانسیون‌هایی مانند آزیترومایسین و کوآموکسی‌کلاو معمولاً باید پس از آماده‌سازی در یخچال (۲ تا ۸ درجه) نگهداری شوند و باقیمانده دارو پس از ۷ تا ۱۰ روز دور ریخته شود. در مقابل، سوسپانسیون‌هایی مانند کلاریترومایسین و کلیندامایسین باید حداکثر تا دو هفته در دمای اتاق نگهداری شوند. برای داروهایی مانند آموکسی‌سیلین، سفالکسین و سفیکسیم نیز معمولاً ۷ روز در دمای اتاق و تا ۱۴ روز در یخچال قابل قبول است.»
او تأکید کرد که «تمامی سوسپانسیونهای آنتی‌بیوتیکی باید از یخ‌زدگی محافظت شوند.»
دکتر انصاری سپس به برخی خطاهای رایج اشاره کرد و گفت:
«یکی از اشتباهات شایع این است که والدین داروی آماده‌شده را بیش از مدت توصیه‌شده نگه می‌دارند. به‌طور مثال، استفاده از آموکسی‌سیلین پس از ۱۴ روز—even اگر در یخچال بوده و ظاهر آن تغییر نکرده باشد—اشتباه است.»
او ادامه داد:
«متأسفانه برخی والدین باقیمانده دارو را برای بیماری‌های بعدی نگه می‌دارند، درحالی‌که مصرف خودسرانه آنتی‌بیوتیک‌ها—به‌ویژه در بیماری‌های ویروسی—هیچ جایگاهی ندارد و می‌تواند به مقاومت میکروبی منجر شود.»
وی درباره خطای رایج دیگری توضیح داد:
«اگر سوسپانسیون قبل از مصرف خوب تکان داده نشود، ذرات دارو یکنواخت پخش نمی‌شوند و دوز دریافتی کودک دقیق نخواهد بود. این موضوع اهمیت زیادی دارد، زیرا پودرهای بسیاری از این داروها کاملاً حل نمی‌شوند و به شکل معلق باقی می‌مانند.»
به‌گفته او، قطع مصرف آنتی‌بیوتیک به محض بهبود نسبی علائم نیز یکی از خطاهای مهم است:
«دوره درمان باید کامل شود، حتی اگر کودک ظاهراً بهتر شده باشد.»
او در ادامه افزود:
«استفاده از قاشق‌های خانگی به جای سرنگ یا پیمانه مدرج، دوزدهی را غیر دقیق می‌کند و می‌تواند اثربخشی آنتی‌بیوتیک را تحت تأثیر قرار دهد.»
در پایان این گفت‌وگو، دکتر انصاری درباره نقش داروساز در پیشگیری از چنین خطاهایی گفت:
«داروساز باید هنگام تحویل سوسپانسیون‌ها، نکات مهم مربوط به نحوه آماده‌سازی، حجم آب مناسب، مدت مصرف پس از آماده‌سازی و شرایط نگهداری را با والدین در میان بگذارد. از سوی دیگر والدین نیز باید اطلاعات مهمی مانند سابقه حساسیت به داروها یا وجود کمبود آنزیم G6PD در کودک را حتماً به پزشک یا داروساز اطلاع دهند. آموزش صحیح داروساز نقش مهمی در اثربخشی درمان و جلوگیری از مقاومت میکروبی دارد.»
نظر دهید