با افزایش سن، تغییراتی در عملکرد مغز رخ می‌دهد که ممکن است منجر به کاهش تمرکز و حافظه کوتاه‌مدت شود. بسیاری از سالمندان هم زمان چند دارو همزمان مصرف می‌کنند (polypharmacy) و این موضوع پیچیدگی برنامه دارویی را افزایش می دهد. در نتیجه احتمال فراموشی یا مصرف نادرست دارو بیشتر می شود.

• خطرات فراموشی مصرف دارو
  عدم مصرف به‌موقع داروها می‌تواند باعث تشدید بیماری، کاهش اثربخشی  درمان و حتی بروز عوارض جدی شود. برای مثال، فراموشی در مصرف داروهای قلبی می تواند خطر حمله قلبی یا افزایش فشار خون را بالا ببرد، یا فراموشی مصرف داروهای ضد دیابت ممکن است قند خون را به طور قابل توجهی افزایش دهد.

• در صورت فراموشی مصرف دارو،  چه کنیم؟
  بسیاری از سالمندان وقتی متوجه فراموشی مصرف دارو می‌شوند، به صورت خودسرانه دارو را دو برابر مصرف می‌کنند. این کار خطرناک است، زیرا ممکن است باعث افزایش بیش از حد غلظت دارو در خون و بروز عوارض ناخواسته شود. بهترین اقدام در این موارد، تماس با پزشک یا داروساز برای راهنمایی است. به طور کلی، اگر زمان مصرف دوز بعدی نزدیک است باید از دو برابر کردن خودسرانه دوز خودداری شود.

• چگونه  مصرف داروها را مدیریت کنیم؟
  یکی از راهکارهای ساده و مؤثر استفاده از جعبه‌های دارویی هفتگی است که داروها برای هر روز و هر وعده در آن قرار داده می‌شوند. این روش به سالمند کمک می‌کند بدون نیاز به یادداشت‌های پیچیده بداند کدام دارو و در چه زمانی مصرف شده است. بهتر است جعبه ها توسط یکی از اعضای خانواده یا فرد مراقب سالمند، مرتب شده و هفته ای یک بار چک شوند.

• نقش فناوری در یاداوری مصرف دارو به سالمندان
  اپلیکیشن‌های موبایل، ساعت‌های هوشمند یا حتی زنگ هشدار ساده می‌توانند یادآور مصرف دارو باشند. برخی اپلیکیشن ها امکان ثبت زمان مصرف دارو، مشاهده سابقه مصرف و ارسال هشدار به سرپرست را دارند. ترکیب فناوری با مراقبت خانوادگی (تماس با پیامک یاداوری توسط اعضای خانواده) معمولا مؤثرتر است.

•  نقش خانواده و مراقبین در مصرف صحیح دارو
  حمایت خانواده بسیار مهم است. اعضای خانواده می‌توانند در آماده‌سازی داروها (مثلا قرار دادن در جعبه دارویی) ، بررسی دوره‌ای مصرف داروها و یاداوری به سالمند ، استفاده منظم داروها را تشویق کنند. حتی همراهی ساده در زمان دریافت دارو از داروخانه می‌تواند از خطاهای مهم جلوگیری کند.

• برچسب‌گذاری روی داروها
  نوشتن زمان مصرف (صبح/ ظهر/ شب) یا استفاده از برچسب‌های رنگی می‌تواند روند یاداوری مصرف دارو را ساده ‌تر کند.

• برخورد با مقاومت سالمند در مقابل مصرف دارو
  گاهی سالمندان احساس می‌کنند نیازی به دارو ندارند یا از مصرف طولانی مدت آن خسته می‌شوند. گفت‌وگوی صبورانه، ارائه توضیح ساده و روشن درباره اهمیت دارو(مثلا تاثیر آن در پیشگیری از بستری شدن یا بروز عوارض جدی)  و توجه به نگرانی های آن ها می‌تواند انگیزه مصرف مداوم دارو را افزایش دهد. در برخی موارد، همراهی ذاروساز یا پزشک در ارائه این توضیحات می تواند مفید باشد.

• موارد نیازمند مراجعه به پزشک
  اگر سالمندی به طور مداوم دچار فراموشی در مصرف دارو است، یا علائمی مثل سرگیجه، ضعف ، تغییرات شدید و ناگهانی در خلق یا رفتار، تشدید علائم بیماری زمینه ای یا عوارض جدید بروز کرد، باید سریعاً به پزشک یا داروساز اطلاع داده شود. این علائم ممکن است نشان‌دهنده مصرف نادرست دارو یا بروز یک مشکل زمینه‌ای جدی باشند.

• جمع‌بندی:
  مشکلات حافظه در مصرف دارو در سالمندان  شایع ولی قابل مدیریت است. با استفاده از جعبه‌های دارویی، یادآورهای ساده یا استفاده از فناوری، حمایت خانواده و مشورت مستمر با داروساز و پزشک می‌توان از بسیاری از خطاهای دارویی جلوگیری کرد و کیفیت زندگی سالمندان را حفظ نمود.

دکتر "لاله محمودی"، متخصص داروسازی بالینی، عضو هیأت علمی دانشکده داروسازی دانشگاه علوم پزشکی شیراز