دانشکده داروسازی دانشگاه علوم پزشکی شیراز؛
دانستنی‌های دارویی برای خانواده‌ها: مسمومیت با داروهای خواب‌آور و آرام‌بخش
دانستنی‌های دارویی برای خانواده‌ها: مسمومیت با داروهای خواب‌آور و آرام‌بخش
داروهای خواب‌آور و آرام‌بخش چیستند و چرا مصرف می‌شوند؟
داروهای خواب‌آور و آرام‌بخش، شامل گروه‌هایی مانند بنزودیازپینها و برخی باربیتورات‌ها هستند که برای درمان اختلالات خواب، اضطراب و بعضی اختلالات روانی تجویز می‌شوند. این داروها در صورت مصرف درست و تحت نظر پزشک، مؤثر و ایمن‌اند، اما مصرف بیش از حد یا خودسرانه آن‌ها می‌تواند خطرناک باشد.
مسمومیت چگونه رخ می‌دهد؟
مصرف بیش از حد این داروها باعث تضعیف سیستم عصبی مرکزی می‌شود. نتیجه آن خواب‌آلودگی شدید، کاهش هوشیاری، اختلال تنفسی و در موارد شدید، کما و مرگ است. خطر مصرف همزمان با الکل یا داروهای دیگر تضعیف کننده سیستم عصبی مرکزی، افزایش می‌یابد و شدت مسمومیت به‌طور قابل توجهی بیشتر می‌شود.
دوز ایمن و دوز خطرناک
- دوز ایمن داروهای خواب‌آور بسته به نوع دارو و سن فرد متفاوت است و باید طبق نسخه پزشک مصرف شود.
- مصرف حتی دو تا سه برابر دوز تجویز شده می‌تواند خطرناک باشد که این خطر در کودکان یا سالمندان بسیار شدیدتر است.
علائم مسمومیت با داروهای خواب‌آور
- خواب‌آلودگی و گیجی شدید
- کند شدن تنفس یا تپش قلب غیرعادی
- اختلال در تعادل و کاهش هوشیاری
- در موارد شدید، کما و خطر مرگ
درمان و پیگیری
در صورت مصرف بیش از حد دارو، مراجعه فوری به اورژانس یا تماس با مرکز اطلاع‌رسانی داروها و سموم (1490) ضروری است. درمان ممکن است شامل پایش علائم حیاتی، استفاده از آنتی‌دوت اختصاصی مانند فلومازنیل (در بنزودیازپینها) و مراقبت‌های حمایتی در بیمارستان باشد.
خانواده‌ها چه اقداماتی میتوانند داشته باشند؟
- نگهداری داروهای خواب‌آور در محل امن و دور از دسترس کودکان و سالمندان الزامی است.
- مصرف دارو تنها باید طبق نسخه پزشک و بدون تغییر دوز یا ترکیب با سایر داروها باشد.
- اجتناب از تجویز نسخه خود برای دیگری. هر یک از داروهای خواب آور بویژه دسته بنزودیازپینها میتوانند در گروه سنی خاص بویژه سالمندان و یا در بیماران با اختلال کارکرد کلیوی و یا کبدی، طول اثر بیشتر و به دنبال آن خطر عوارض و سمیت بالاتری نیز داشته باشند.
- هرگونه مصرف خودسرانه یا همزمان با الکل یا داروهای آرام‌بخش دیگر می‌تواند عواقب شدید و تهدیدکننده حیات داشته باشد و توصیه میگردد سریعا بیمار به اتفاقات مسمویتها و یا بیمارستانی با اتفاقات داخلی مراجعه داشته باشد.
جمع‌بندی
داروهای خواب‌آور و آرام‌بخش در درمان اختلالات خواب و اضطراب مفیدند، اما مصرف خودسرانه، نادرست و بیش از حد آن‌ها می‌تواند منجر به مسمومیت جدی شود. آگاهی خانواده‌ها، نگهداری ایمن و مصرف دقیق طبق دستور پزشک، مهم‌ترین گام برای پیشگیری از این خطرات است.
دکتر «دنا فیروزآبادی» عضو هیات علمی گروه داروسازی بالینی دانشکده داروسازی دانشگاه علوم پزشکی شیراز
نظر دهید