ویتامین C

ویتامین C یا اسید اسکوربیک یکی از ویتامین‌های محلول در آب است که نقش اساسی در فرآیندهای حیاتی بدن ایفا می‌کند. این ویتامین به دلیل خاصیت آنتی‌اکسیدانی قوی، از سلول‌ها در برابر اثرات مخرب رادیکال‌های آزاد محافظت می‌کند وممکن است در کاهش خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی‌عروقی و برخی سرطان‌ها نقش داشته باشد. همچنین برای ساخت کلاژن، که پروتئین اصلی در بافت‌های همبند، پوست، استخوان‌ها و رگ‌های خونی است، ضروری می‌باشد.

منابع غذایی

منابع اصلی ویتامین C شامل میوه‌ها و سبزیجات تازه است. مرکبات (پرتقال، لیمو، گریپ‌فروت)، کیوی، توت‌فرنگی، انبه، گوجه‌فرنگی، فلفل دلمه‌ای، کلم بروکلی و سبزیجات برگ سبز از غنی‌ترین منابع به شمار می‌روند. باید توجه داشت که این ویتامین نسبت به حرارت، نور و ذخیره‌سازی طولانی‌مدت حساس است و ممکن است هنگام پختن یا نگهداری طولانی از بین برود.

نیاز روزانه

میزان نیاز روزانه برای بزرگسالان به طور میانگین ۷۵ میلی‌گرم برای زنان و ۹۰ میلی‌گرم برای مردان است. مصرف‌کنندگان دخانیات به دلیل استرس اکسیداتیو بالاتر، روزانه به ۳۵ میلی‌گرم بیشتر نیاز دارند. در دوران بارداری و شیردهی نیز نیاز بدن افزایش می‌یابد و به ترتیب به 85 و 120 میلی گرم می رسد..

کمبود ویتامین C

کمبود شدید این ویتامین منجر به بیماری اسکوروی می‌شود که علائمی چون خونریزی لثه، ریزش دندان‌ها، ضعف، خستگی، و تأخیر در ترمیم زخم‌ها دارد. امروزه اگرچه اسکوروی نادر است، اما کمبود خفیف یا ناکافی بودن سطح ویتامین C در بدن می‌تواند موجب ضعف سیستم ایمنی و افزایش استعداد به عفونت‌ها شود.

مکمل‌ها و نکات دارویی

در شرایطی که مصرف روزانه میوه و سبزیجات کافی نباشد، مکمل‌های ویتامین C می‌توانند مؤثر باشند. این مکمل‌ها به صورت قرص، جوشان، کپسول یا شربت در داروخانه‌ها عرضه می‌شوند. با این حال مصرف بیش از ۲ گرم در روز می‌تواند عوارضی مانند اسهال، دل‌درد، تهوع و افزایش احتمال تشکیل سنگ کلیوی اگزالاتی (به‌ویژه در افراد مستعد) را به همراه داشته باشد.

ویتامین C و سرماخوردگی

شواهد علمی نشان میدهد که ویتامین C از ابتلا به سرماخوردگی پیشگیری نمی‌کند، اما می تواند  شدت علائم و مدت بیماری را کاهش دهد.این مورد بخصوص در افراد تحت استرس شدید و ورزشکاران قابل توجه است. بنابراین مصرف منظم ویتامین C در طول سال اهمیت بیشتری دارد تا مصرف مقطعی در زمان بیماری.

چه کسانی در معرض خطرند؟

افرادی که دخانیات مصرف می‌کنند، سالمندان، بیماران مبتلا به بیماری‌های مزمن، افراد با رژیم غذایی فقیر از نظر میوه و سبزیجات، و کسانی که الکل یا داروهای خاص مصرف می‌کنند بیشتر در معرض کمبود هستند.

جمع‌بندی

ویتامین C یک ریزمغذی حیاتی با نقش‌های گسترده در حفظ سلامت بدن است. تأمین نیاز روزانه از طریق مصرف میوه‌ها و سبزیجات تازه بهترین و ایمن‌ترین راهکار محسوب می‌شود. مکمل‌ها تنها زمانی باید مورد استفاده قرار گیرند که رژیم غذایی کافی نباشد یا شرایط خاص وجود داشته باشد. توجه به تعادل در مصرف این ویتامین، از بروز عوارض کمبود یا مصرف بیش از حد جلوگیری می‌کند و به ارتقای سطح سلامت عمومی کمک خواهد کرد.
دکتر "حسین صادق پور"، عضو هیات علمی گروه شیمی دارویی دانشکده داروسازی، دانشگاه علوم پزشکی شیراز