به گزارش روابط عمومی دانشکده داروسازی شیراز، در ادامه مجموعه گفت‌وگوهای «دانستنی‌های دارویی برای خانواده‌ها»، این بار موضوع گفت‌وگو به گیاه دارویی زرشک اختصاص یافت. در این گفت‌وگو، دکتر محمدمهدی زرشناس، متخصص داروسازی سنتی و عضو هیأت علمی دانشکده داروسازی شیراز، درباره ترکیبات مؤثر زرشک، نقش آن در سلامت کبد و نکات دارویی مربوط به مصرف ایمن آن توضیحاتی ارائه داد.

دکتر زرشناس در ابتدا گفت: «زرشک (Berberis vulgaris L.) یکی از گیاهان بومی ایران است که در مناطق کوهستانی به‌صورت درختچه‌ای با میوه‌های قرمز و ترش‌مزه رشد می‌کند. در منابع معتبر طب سنتی و باور عامه مردم، زرشک به‌عنوان داروی مقوی کبد، کاهنده صفرا و تصفیه‌کننده خون معرفی شده است. در متون طب ایرانی، زرشک با کاهش حرارت کبد و پاکسازی مجاری صفراوی به رفع احساس سنگینی، تلخی دهان و زردی پوست کمک می‌کند؛ علائمی که در طب سنتی ایران به افزایش صفرا نسبت داده می‌شود. این دیدگاه‌ها در بسیاری از جنبه‌ها با یافته‌های جدید داروسازی هم‌راستا هستند.»

وی در ادامه افزود: «مطالعات علمی جدید نشان داده‌اند که ماده‌ی مؤثره‌ی اصلی زرشک، آلکالوئیدی به نام بربرین (Berberine) است. بربرین خاصیت آنتی‌اکسیدانی و ضدالتهابی دارد و می‌تواند با مهار تولید رادیکال‌های آزاد و کاهش التهاب سلول‌های کبدی، از آسیب اکسیداتیو جلوگیری کند. همچنین این ترکیب با افزایش ترشح صفرا به تخلیه بهتر مواد زاید از بدن کمک کرده و در برخی مطالعات سبب کاهش سطح آنزیم‌های کبدی در بیماران مبتلا به کبد چرب غیرالکلی شده است.»

او تأکید کرد: «البته زرشک هرگز جایگزین درمان‌های پزشکی نیست و نباید به‌صورت خودسرانه برای “پاکسازی کبد” مصرف شود. این گیاه تنها می‌تواند به عنوان مکملی طبیعی در کنار تغذیه سالم، فعالیت بدنی منظم و پرهیز از مصرف داروهای مضر برای کبد مفید باشد. تأخیر در درمان بیماری‌هایی مانند هپاتیت یا نارسایی کبدی با اتکای صرف به گیاهان دارویی می‌تواند خطرناک باشد.»

دکتر زرشناس با اشاره به عوارض احتمالی مصرف زیاد زرشک توضیح داد: «گرچه زرشک گیاهی طبیعی است، اما مصرف بیش از اندازه آن می‌تواند منجر به افت فشار خون، تحریک معده، اسهال و ضعف عمومی شود. همچنین به دلیل احتمال تحریک انقباضات رحمی، زنان باردار و شیرده باید با احتیاط و مشورت پزشک از آن استفاده کنند. بیماران دیابتی نیز به علت اثر کاهنده قند خون زرشک باید در تنظیم دوز داروهای خود دقت داشته باشند.»

وی در بخش دیگری از گفت‌وگو درباره اشکال مختلف مصرف زرشک بیان کرد: «بهترین روش بهره‌گیری از اثرات درمانی زرشک، استفاده از فرآورده‌های دارویی استاندارد حاوی عصاره زرشک یا بربرین است که دارای دوز مشخص و کنترل‌شده‌اند. در مصرف سنتی نیز دم‌کرده ملایم یا خیسانده زرشک می‌تواند به تعدیل صفرا و تقویت عملکرد کبد کمک کند. با این حال باید از مصرف آب‌زرشک‌های صنعتی حاوی رنگ و طعم‌دهنده مصنوعی پرهیز کرد.»

این متخصص داروسازی سنتی در پایان یادآور شد: «مصرف هر نوع فرآورده گیاهی باید تحت نظر پزشک یا داروساز انجام گیرد. داروساز می‌تواند بر اساس وضعیت سلامت فرد، داروهای مصرفی و بیماری‌های زمینه‌ای، شکل مناسب مصرف و دوز ایمن زرشک را تعیین کند. به‌ویژه در افرادی که داروهای کاهنده قند یا فشار خون مصرف می‌کنند، مشورت با داروساز از بروز تداخلات دارویی و عوارض ناخواسته پیشگیری می‌کند.»