به گزارش روابط عمومی دانشکده داروسازی شیراز، در ادامه مجموعه گفت‌وگوهای «دانستنی‌های دارویی برای خانواده‌ها»، این بار موضوع گفت‌وگو به بررسی یکی از رفتارهای نادرست و پرخطر در جامعه یعنی مصرف خودسرانه آنتی‌بیوتیک‌ها در عفونت‏های ویروسی همانند سرماخوردگی اختصاص یافت. در این گفت‌وگو، دکتر امید مرادی، متخصص داروسازی بالینی و عضو هیأت علمی دانشکده داروسازی شیراز، درباره علل، عوارض و پیامدهای مصرف خودسرانه آنتی‏بیوتیک‏ها توضیحاتی ارائه داد.

دکتر مرادی توضیح داد: عامل اصلی بروز بیماری سرماخوردگی و علایم مربوط به آن در بیشتر موارد ویروس‏ها هستند و بیماری با منشا باکتری‏، تنها درصد کمی از عفونت‏ها را به خود اختصاص می‏دهد. آنتی‌بیوتیک‌ها تنها بر باکتری‌ها مؤثرند و هیچ نقشی در برطرف کردن عفونت‏های ویروسی و بهبود بیماری سرماخوردگی ندارند. مصرف بی‌مورد این داروها نه‌تنها به درمان بیماری کمکی نمی‌کند، بلکه می‌تواند موجب بروز عوارض جانبی دارویی از جمله عوارض گوارشی، واکنش‌های آلرژیک و تغییر در فلور طبیعی میکروبی بدن و همچین بروز تداخلات دارویی شود. در این میان کودکان و سالمندان نسبت به عوارض ایجاد شده توسط مصرف خودسرانه داروها حساس‏تر هستند. مصرف نادرست آنتی‌بیوتیک‌ها خطر بروز عفونت‌های مقاوم و یا فرصت‌طلب همانند اسهال ناشی از کلستریدیوم دیفیسیل را افزایش می‌دهد. این عوارض می‏توانند برای بیمار تهدید کننده حیات باشند.

وی افزود: استفاده بی‌رویه از آنتی‌بیوتیک‌ها عامل اصلی بروز مقاومت میکروبی است؛ پدیده‌ای جهانی که درمان بسیاری از عفونت‌های شایع را دشوار، پرهزینه و در برخی موارد غیرممکن کرده است. به گفته او، اگر این روند ادامه یابد، در آینده نزدیک ممکن است عفونت‌های ساده‌ای که پیش‌تر به‌راحتی درمان می‌شدند، دوباره به تهدیدی مرگبار تبدیل شوند.

دکتر مرادی یادآور شد: یکی از باورهای غلط مردم آن است که مصرف آنتی‌بیوتیک، تب و گلودرد را سریع‌تر برطرف می‌کند. بروز علایم همانند تب، گلودرد و آّبریزش بینی در اکثر موارد به واسطه عفونت‏های ویروسی وقوع پیدا کرده است و مصرف آنتی‏بیوتیک در بهبود آن هیچ تاثیری ندارد. در عفونت‌های ویروسی بهبود علایم، ناشی از روند طبیعی بهبودی این بیماری در بدن انسان است. استفاده از داروها همانند استامینوفن و قرص سرماخوردگی، در بیماری ویروسی درگیر کننده سیستم تنفسی فوقانی صرفا جهت بهبود علایم، همانند برطرف کردن تب، گرفتگی و آبریزش بینی توصیه می‏گردد.

استفاده از آنتی‏بیوتیک در زمان تشخیص قطعی بیماری ایجاد شده توسط باکتری‏ها صرفا توصیه می‏گردد.

متاسفانه در کشور ما مصرف خودسرانه آنتی‏بیوتیک بدون تشخیص پزشک معالج، در بیماران سرپایی به صورت گسترده در حال وقوع است که خود خطرات جبران ناپذیری را برای جامعه به همراه خواهد داشت. در صورت بروز علایم سرماخوردگی شدید, عدم بهبود علایم بیماری پس از گذشت مدت زمان مورد انتظار، برخورد با بیمار مبتلا به عفونت باکتریال و یا سابقه بیماری زمینه‏ای همانند دیابت، بیماری قلبی عروقی، سرطان، ضعف سیستم ایمنی توصیه می‏شود که توسط پزشک حاذق معاینه شوید و به صورت خودسرانه از آنتی‏بیوتیک‏ها استفاده نکنید. 

او با اشاره به نقش داروسازان گفت:

«داروسازان در خط مقدم آموزش و اطلاع‌رسانی عمومی قرار دارد و به عنوان آخرین فرد در سیستم سلامت در خصوص استفاده صحیح از داروها نقش بسیار حیاتی را برعهده دارند. با ارائه مشاوره علمی به بیماران، می‌توانند ز مصرف نابجای آنتی‌بیوتیک‌ها جلوگیری کنند و در صورت نیاز، بیمار را به مراجعه به پزشک ترغیب کنند. نظارت دقیق داروساز بر تجویز و تحویل داروها، یکی از مؤثرترین ابزارهای کنترل مصرف غیرمنطقی داروهای آنتی بیوتیک و مقاومت میکروبی در جامعه است.»

در پایان، دکتر امید مرادی تأکید کرد:

آنتی‌بیوتیک‌ها دستاورد بزرگ علم داروسازی‌اند، اما استفاده بی‌رویه از آن‌ها می‌تواند این دستاورد را به تهدیدی جدی بدل کند. حفظ اثربخشی این داروها، تنها با مصرف صحیح، آگاهانه و مسئولانه امکان‌پذیر است.