امپرازول و پنتوپرازول، از داروهای پرمصرف برای کاهش اسید معده هستند که در درمان بیماریهایی مانند رفلاکس و زخم معده کاربرد دارند. این داروها به اشکال مختلفی از جمله قرص و کپسول‌های روکش روده ای، سوسپانسیون خوراکی و فراورده تزریقی برای استفاده در بیمارستان موجود هستند.

این داروها که با نام مهارکننده‌های پمپ پروتون شناخته می‌شوند، با کاهش ترشح اسید معده عمل می‌کنند و برای درمان موارد زیر تجویز می‌شوند:

• بیماری رفلاکس معده به مری

• زخم‌های معده و اثنی‌عشر

• درمان همزمان عفونت هلیکوباکتر پیلوری (در کنار آنتی‌بیوتیک‌ها)

• سندرم زولینگر-الیسون (که باعث تولید بیش از حد اسید معده می‌شود)

• پیشگیری از زخم معده ناشی از مصرف طولانی‌مدت مسکن‌های ضدالتهابی غیراستروئیدی مانند ایبوپروفن یا آسپرین.

اثر درمانی این داروها معمولاً پس از چند روز مصرف ظاهر می‌شود، بنابراین برای دستیابی به نتیجه مطلوب باید به طور منظم مصرف شوند. هر دو داروی امپرازول و پنتوپرازول در کاهش اسید معده اثر مشابهی دارند، اما یک تفاوت مهم بین آنها وجود دارد: پنتوپرازول برای سالمندان و افرادی که همزمان چندین دارو مصرف می‌کنند گزینه ایمن‌تری محسوب می‌شود، در حالی که امپرازول ممکن است اثر داروی قلبی کلوپیدوگرل (پلاویکس) را کاهش دهد. بنابراین انتخاب بین این دو دارو حتماً باید تحت نظر پزشک صورت گیرد.

نحوه صحیح مصرف و هشدارها

• بهترین زمان مصرف این داروها، ۳۰ تا ۶۰ دقیقه قبل از صبحانه است. توجه داشته باشید که قرص را باید به طور کامل بلعیده شود و از جویدن یا خرد کردن آن خودداری کنید.
• مدت زمان مصرف این داروها کاملاً به نظر پزشک و شرایط بیماری شما بستگی دارد. یک دوره درمانی معمول ممکن است از چند هفته تا چند ماه طول بکشد. برای مثال، در درمان رفلاکس معده، دوره اولیه درمان معمولاً ۴ تا ۸ هفته است. با این حال، مصرف طولانی‌مدت این داروها (ماه‌ها یا سال‌ها) می‌تواند عوارضی همچون کاهش جذب ویتامین B12، منیزیم و کلسیم، و همچنین افزایش خطر پوکی استخوان و شکستگی به ویژه در سالمندان را به همراه داشته باشد. قطع ناگهانی دارو پس از مصرف طولانی‌مدت می‌تواند منجر به بازگشت شدید علائم شود، بنابراین باید تحت نظر پزشک و با کاهش تدریجی دوز، مصرف دارو را قطع کنید.
• این داروها ممکن است با داروهای مهمی مانند وارفارین (ضدانعقاد)، دیگوکسین (قلبی)، و برخی داروهای ضدقارچ و ضدتشنج تداخل مهم ایجاد کنند. در بیماران مبتلا به نارسایی کبدی نیز ممکن است نیاز به کاهش دوز باشد، بنابراین حتماً پزشک یا داروساز خود را از تمام داروها و مکمل‌های مصرفی مطلع کنید.

• برخی عوارض عمومی مانند سردرد، اسهال، حالت تهوع یا درد معده ممکن است رخ دهند، اما در صورت مشاهده علائم جدی مانند اسهال مداوم و آبکی، درد شدید شکم، ضعف عضلانی پایدار یا علائم حساسیت شدید (کهیر یا تورم گلو) باید فوراً به پزشک مراجعه نمایید.
• برخی افراد ممکن است عوارض عمومی نظیر سردرد، اسهال، حالت تهوع یا درد معده را تجربه کنند. در صورت مشاهده علائمی مانند اسهال مداوم و آبکی، درد شدید شکم، ضعف عضلانی مداوم، یا علائم حساسیت شدید (نظیر کهیر یا تورم گلو) بلافاصله به پزشک مراجعه کنید.

به عنوان سخن پایانی، مصرف صحیح امپرازول و پنتوپرازول تحت نظر پزشک میتواند کیفیت زندگی افراد مبتلا به بیماریهای گوارشی را به طور چشمگیری بهبود بخشد. موفقیت در درمان، وابسته به رعایت دستورالعملهای مصرف، آگاهی از عوارض بالقوه و پایش منظم وضعیت سلامتی است.

دکتر سمیراسادات ابوالمعالی، عضو هیات علمی گروه فارماسیوتیکس دانشکده داروسازی، دانشگاه علوم پزشکی شیراز