امواج نور خورشید چگونه است؟

اشعه های نوری یا به بیان دیگر نور آفتاب، به 3 ناحیه مادون قرمز، نور مرئی و تابش های UV تقسیم بندی می شود. در بین اشعه های نوری، UV کمترین طول موج و بیشترین انرژی را دارد. این اشعه ها به اندازه کافی انرژی بالایی دارند تا باعث واکنش های نور- شیمیایی یا فتوشیمی شوند. نور خورشید 3 نوع تابش UV دارد:

• UVA (تابش با طول موج بلند): این تابش باعث پیری پوست می شود و ایجاد چین و چروک می کند. از آن در حمام های برنزه کننده استفاده می شود.
• UVB (تابش با طول موج متوسط): باعث آفتاب سوختگی، آب مروارید، تضعیف سیستم ایمنی و سرطان پوست می شود.
• UVC (تابش با طول موج کوتاه-باکتری کش): این اشعه ها از خطرناک ترین تابش ها هستند که خوشبختانه به طور کامل توسط لایه اوزون مسدود شده است و به زمین نمی رسد.

چه زمان هایی باید حتما از ضد آفتاب استفاده کنیم؟

نور خورشید زمانی که در بالاترین نقطه در آسمان قرار دارد، بالاترین قدرت را دارد ( به طور معمول از 10صبح تا 4 بعد از ظهر). تابش فرابنفش در فصل تابستان قوی تر است و شدت UV در ارتفاعات بالاتر، بیشتر است. بنابراین اسکی بازان و کوهنوردان نیاز به محافظت بالاتری دارند. شاخص UV به ما کمک می کند تا سطوح UV را با معیار 0تا 10 نمره ای پیش بینی کنیم. این شاخص وسیله  سرویس هواشناسی ملی معرفی شده است. زمانی که شاخص UV  اعداد 6-5 یا بالاتر را نشان می دهد باید محافظت ویژه صورت گیرد. بنابراین هر چه شاخص UV  بالاتر باشد، احتمال آسیب به پوست و چشم ها در زمان کوتاهتر، بیشتر است. در ساعات اولیه روز و در ساعات عصر که از تابش مستقیم آفتاب کم می شود و همچنین در فصول نیمه دوم سال، شاخص UV  رو به کاهش است و بالعکس در اواسط روز که آفتاب به صورت مستقیم می تابد و در فصول گرم تر این شاخص افزایش می یابد. بنابراین می توان برای شاخص های پایین از محافظت کننده های با SPF+15 و در شاخص های بالا از ضد آفتاب های SPF+30 استفاده کرد.

(SPF معیاری از توانایی حفاظت فراورده در برابر آفتاب است که یک شاخص برای بررسی قدرت فراورده در برابر UVB می باشد، که با افزایش آن مدت زمان لازم برای ایجاد آفتاب سوختگی بیشتر می شود. SPF2 به معنای 2 برابر شدن زمان لازم برای ایجاد قرمزی پوست است.

انواع ضد آفتاب ها

موارد موثره ضد آفتاب ها به سه دسته زیر تقسیم می شوند.

* ضد آفتاب های فیزیکی – این ترکیبات با توجه به اندازه ذره ای درشت که دارند تابش UVA و UVB را پخش کرده یا بازتاب می کنند. بنابراین باعث می شود پوست به رنگ سفید دیده شود که برای حل این مشکل به این ضد آفتاب ها رنگ اضافه می شود و امروزه با کاهش اندازه ذره ای در حد میکرو یا نانو این مشکل نیز حل شده است. شامل موادی مثل تیتانیوم دی اکساید، زینک اکساید، منیزیم اکساید و ... هستند.کارایی این ضد آفتاب ها به ضخامت لایه ضد آفتاب روی پوست، ضریب شکست و اندازه ذره ای آن بستگی دارد.

* ضد آفتاب های شیمیایی – در این نوع ترکیبات، مولکول های ضد آفتاب با جذب امواج UV  از حالت پایه به حالت برانگیخته منتقل می شوند. سپس مولکول برانگیخته با بازگشت شان به سطح پایین، انرژی جذبی خود را به صورت نور مرئی امواج مادون قرمز یا گرما آزاد می کنند. ترکیباتی مثل مشتقات بنزوئیک اسید، کامفر، سینامات ها و ... از این دسته هستند.

* ضد آفتاب های طبیعی (گیاهی) -  این ترکیبات عمدتأ UVB را جذب می کند و UVA را عبور می دهند که این امر منجر به برنزه شده پوست می شود از جمله این مواد می توان به دانه هویج، روغن سویا، چای سبز، روغن کنجد و ... اشاره کرد. این روغن های گیاهی به لایه های عمقی پوست نفوذ می کند و با غلظت های پایین تر عملکرد بهتر دارد.

در پایان باید اشاره کرد که روش و میزان استعمال ضد آفتاب توسط مصرف کننده بر روی کارایی نهایی فراورده تأثیر می گذارد. فراورده ای با SPF پایین ممکن است محافظت کافی در برابر نور آفتاب ایجاد نکند زیرا مطالعات نشان دادند که مصرف کنندگان نصف میزان مورد نیاز را استفاده می کنند و این میزان کم مصرف، موجب کاهش محافظت به یک سوم SPF برچسب می شود بنابراین نیاز به استفاده از فراورده های با SPF بالاتر افزایش می دهد. در مورد میزان مصرف و زمان مصرف ضد آفتاب ها حتما با دکتر داروساز مشورت نمایید.

دکتر "هاجر اشرافی"، عضو هیات علمی گروه فارماسیوتیکس دانشکده داروسازی، دانشگاه علوم پزشکی شیراز